Εκκλησία – Θρησκευτικές Εκδηλώσεις

Συμπληρώνονται 78 χρόνια από την 26η Ιουλίου 1944, οπότε οι γερμανικές δυνάμεις Κατοχής και οι Έλληνες συνεργάτες τους (ταγματασφαλίτες), αφού συγκέντρωσαν τους κατοίκους του χωριού, καθώς και υπαλλήλους και ασθενείς του Σανατορίου Ασβεστοχωρίου (που μετεξελίχθηκε το 1983 στο Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο “Γ. Παπανικολάου”), επέλεξαν μετά από προδοσία και σκότωσαν 17 πατριώτες (ο ένας υπέκυψε μετά από τον ανελέητο ξυλοδαρμό του).

Η εκτέλεση έγινε, όπως είπαν, ως αντίποινα για την επίθεση των ανταρτών τη νύχτα της 12ης προς 13η Ιουλίου του ’44 στο Σανατόριο προκειμένου να πάρουν φάρμακα και τρόφιμα.

Το σημείο της εκτέλεσης επιλέχτηκε συμβολικά, επειδή εκεί οι αντάρτες, μετά από ανταλλαγή πυρών, σκότωσαν -εκείνο το βράδυ- δύο Γερμανούς αξιωματικούς και τραυμάτισαν δύο στρατιώτες.

Είχε προηγηθεί έξι μέρες νωρίτερα, στις 20 Ιουλίου, γιορτή του Προφήτη Ηλία, στην ευρύτερη περιοχή του Δάσους Κουρί, η σύλληψη -επίσης μετά από προδοσία- τεσσάρων συνδέσμων του ΕΑΜ και η εκτέλεση των τριών από αυτούς (ο τέταρτος λόγω του νεαρού της ηλικίας του στάλθηκε σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας).

Στιγμιότυπο από παλαιότερη εκδήλωση

Την προσεχή Κυριακή 24 Ιουλίου, ο δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, στον οποίο ανήκει διοικητικά το Ασβεστοχώρι, θα πραγματοποιήσει στις 10 το πρωί στον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου Ασβεστοχωρίου, μνημόσυνο υπέρ των εκτελεσθέντων.

Στις 11 θα αναχωρήσει από το πάρκο της κωμόπολης (χώρο συγκέντρωσης των εκτελεσθέντων) πομπή προς το χώρο της εκτέλεσης στα όρια της Εξοχής (λίγο πιο κάτω από το νοσοκομείο «Παπανικολάου»), όπου θα γίνει επιμνημόσυνη δέηση, ομιλίες και κατάθεση στεφανιών.

                  Νίκος Γιώτης

Όπως οι περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, το Ασβεστοχώρι είχε τα δικά του έθιμα ενόψει του Πάσχα, πολλά από τα οποία διατηρούνται και σήμερα.

Τη Μ. Τρίτη οι νοικοκυρές μάζευαν διάφορα χόρτα (λάπατα, τσουκνίδες, κ.α.) για τη νηστίσιμη χορτόπιτα της Μ. Πέμπτης. Το μάζεμά τους τη Μ. Τρίτη και όχι τη Μ. Τετάρτη, γίνονταν επειδή Τετάρτη «συνέλαβαν» τον Χριστό στον κήπο των Ελαιών και γι αυτό απέφευγαν οι Χριστιανοί να μπαίνουν σε περιβόλια.

Το πρωί της Μ. Πέμπτης όλη η οικογένεια μεταλάμβαναν και στη συνέχεια η νοικοκυρά έβαφε τα αυγά.

Μόλις ολοκλήρωνε τη βαφή κρεμούσε ένα κόκκινο πανί στο μπαλκόνι ή σε ένα παράθυρο, που σήμαινε ότι τα είχε βάψει. Tο πανί συμβόλιζε το αίμα του Χριστού. Όσο αυτό ήταν κρεμασμένο στο παράθυρο, οι γυναίκες δεν έπλεναν ούτε άπλωναν ρούχα. Υπήρχε μάλιστα ένας άτυπος ανταγωνισμός ως προς το χρόνο που θα έβγαζαν οι νοικοκυρές το πανί, γιατί όπως έλεγαν, όσο γρηγορότερα το κρεμούσε τόσο καλύτερη νοικοκυρά ήταν.

Στη συνέχεια  έτρωγαν τη χορτόπιτα.

Το βράδυ οι πιστοί παρακολουθούσαν σε κλίμα συγκίνησης, κατάνυξης αλλά και θλίψης τα 12 ευαγγέλια, την Έξοδο του Εσταυρωμένου Ιησού Χριστού και την αναπαράσταση του Θείου Δράματος της Σταύρωσης γεμίζοντας την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Όλο το βράδυ της Μ. Πέμπτης αρκετοί ξενυχτούσαν στην εκκλησία, δίπλα στον Εσταυρωμένο, μοιρολογώντας και μοιράζοντας, στους άλλους πιστούς, διάφορα νηστίσιμα φαγώσιμα και αφεψήματα για «συχώριο».

Τα ξημερώματα, στις 5 περίπου, σύμφωνα με το έθιμο, άρχιζαν το στολισμό του Επιταφίου,  με την καθοδήγηση, επί δεκαετίες, της Λίας Κίνη και της Ασπασούλας Σπάνδου και με τη συμμετοχή πολλών πιστών. Από το 2012, ο στολισμός του επιταφίου αρχίζει τα μεσάνυχτα…

Τη Μ. Παρασκευή οι Ασβεστοχωρίτες νήστευαν αυστηρά και έτρωγαν μόνο ψωμί, ελιές, χαλβά και κρεμμυδάκια και πήγαιναν στην εκκλησία για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο. Τα παιδιά, αλλά και πολλοί μεγάλοι, περνούσαν κάτω από το κουβούκλιο τρεις φορές σταυρωτά “για ευλογία”, όπως έλεγαν χαρακτηριστικά οι παλαιότεροι.

Το σούρουπο προσέρχονταν στο ναό για να ακούσουν τα εγκώμια που έψαλλε η μικτή χορωδία του χωριού (http://www.asvestohori.gr/?p=4056). Για το βράδυ αυτό, μάλιστα, οι χορωδοί προετοιμάζονταν κάνοντας πρόβες από την αρχή της σαρακοστής. Η εξαιρετική απόδοση των εγκωμίων, άλλωστε, συντελούσε ώστε η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου να γεμίζει ασφυκτικά τη μέρα αυτή από πιστούς και άλλων ενοριών!

Ακολουθούσε η περιφορά του Επιταφίου στους κεντρικούς δρόμους του χωριού, σε κλίμα συγκίνησης και πένθους.

                                                                                                      Νίκος Γιώτης

Αναβιώνει τα Θεοφάνεια στο Ασβεστοχώρι, το μοναδικό στην Ελλάδα, πατροπαράδοτο έθιμο των Φώτων με τα πορτοκάλια και τα κυπαρίσσια.

Η ιδιαιτερότητά του έγκειται κυρίως στο στολισμό ενός τραπεζιού, που τοποθετείται στο κέντρο του ιερού ναού Αγίου Γεωργίου, από την παραμονή των Θεοφανείων με μεγάλα κλαδιά κυπαρισσιού και πορτοκάλια, με τα οποία σχηματίζεται ένας σταυρός.

Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας το πλαισιώνουν παιδιά με αναμμένα μεγάλα κεριά, στα οποία είναι περασμένα δυο πορτοκάλια, κι ένα μήλο και ανάμεσά τους αποξηραμένα σύκα, δεμένα με μια κόκκινη κλωστή. Πάνω στα μήλα και στα πορτοκάλια υπάρχει ξάφι. Στην κόκκινη κλωστή δένονται δεκάρες, ενώ παλιότερα δένονταν φλουριά.

Τα κυπαρίσσια συμβολίζουν την αιωνιότητα και την αθανασία, ενώ τα πορτοκάλια, τα μήλα, τα φλουριά και το ξάφι, τον πλούτο, την αειφορία, την ευημερία, την υγεία και τη γονιμότητα. Τα σύκα, συμβολίζουν τη γλυκύτητα που πρέπει να έχει η ζωή μας.

Τα στολισμένα αυτά κεριά τα ετοιμάζουν και τα προσφέρουν στα βαφτιστήρια τους οι νονές και οι νονοί την παραμονή ή την προπαραμονή των Φώτων. Σε περίπτωση που οι νονοί δεν είναι από το Ασβεστοχώρι, τα ετοιμάζουν οι γονείς ή άλλοι συγγενείς των παιδιών προκειμένου να διατηρηθεί το έθιμο.

Τα τελευταία χρόνια τα μέλη της Ενοριακής Νεανικής Εστίας του Αγίου Γεωργίου ετοιμάζουν και πουλούν στολισμένα κεριά για τα παιδιά που δεν κατάγονται ούτε αυτά ούτε οι νονοί τους από το Ασβεστοχώρι κι αυτό -κατά την άποψή μας- είναι σημαντικό για τη διατήρηση του εθίμου. Γιατί η διατήρηση των παραδόσεων θεωρείται, ίσως, απαραίτητη στη δύσκολη αυτή περίοδο, της παγκοσμιοποίησης και της ισοπέδωσης των αξιών, που ζούμε.

Παλιότερα, εκτός από τα παιδιά και η κάθε αρραβωνιασμένη κοπέλα κρατούσε λαμπάδα, χωρίς φρούτα, στολισμένη με κόκκινη κορδέλα και φλουρί που της έστελνε την παραμονή η πεθερά. Όταν παντρεύονταν, τον πρώτο χρόνο, ανάλογο κερί της έστελνε η κουμπάρα της.

Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας προσφέρεται στο εκκλησίασμα ένα πορτοκάλι με ένα μικρό κλαδάκι κυπαρισσιού στο πάνω μέρος του, το οποίο οι πιστοί τοποθετούν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους. Συμβολίζει την μπομπονιέρα για τη βάπτιση του Χριστού.

Τα πορτοκάλια για το στολισμό της εκκλησίας και αυτά που προσφέρονται είναι δωρεές κάποιων πιστών.

Προέρχεται από τους Αγίους Τόπους

Σύμφωνα με την παράδοση το έθιμο αυτό το έφεραν πριν από δύο περίπου αιώνες ξενιτεμένοι ασβεστοποιοί από τους Αγίους Τόπους, όπου είχαν μεταβεί για δουλειά (κατασκευή και λειτουργία ασβεστοκάμινων).

Παλιότερα, μέχρι το 1968, η τελετή του αγιασμού των υδάτων στο Ασβεστοχώρι, γίνονταν στην πλατεία “Μπαχτσέ”, η οποία ήταν η μεγαλύτερη του χωριού (εκεί όπου βρίσκονται σήμερα οι πολυκατοικίες). Από την εκκλησία μετέβαιναν οι πιστοί με εικόνες και εξαπτέρυγα στη συγκεκριμένη πλατεία, όπου είχε στηθεί ένα ξύλινο βαρέλι και σ΄ αυτό γίνονταν ο αγιασμός των υδάτων. Το βαρέλι το γέμιζαν οι ανύπαντρες κοπέλες για να έχουν, όπως έλεγαν, “καλό τυχερό”. Τη νύχτα της παραμονής γίνονταν ένα πραγματικό πανηγύρι, το οποίο οι νέοι και οι νέες περίμεναν όλο το χρόνο και διασκέδαζαν ποικιλοτρόπως. Την ώρα που οι κοπέλες γέμιζαν από τις γειτονικές δημόσιες βρύσες το βαρέλι νερό με γκιούμια, οι νέοι… έκλεβαν πουρνάρια από τις αυλές γειτονικών σπιτιών και άναβαν φωτιές γύρω από τις οποίες, όλοι και όλες μαζί, χόρευαν και τραγουδούσαν. Πολλές φορές κάποιοι νεαροί στο πλαίσιο της διασκέδασης, άδειαζαν το βαρέλι οπότε τα κορίτσια αναγκάζονταν να το ξαναγεμίσουν, χωρίς όμως να δυσανασχετούν γιατί η ατμόσφαιρα ήταν γιορτινή.

Από τo 1969, η τελετή του αγιασμού των υδάτων γινόταν στην πλατεία έξω από την εκκλησία, μπροστά στο καμπαναριό (φωτογραφία), ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται στον προαύλιο χώρο της.

Μετά το τέλος της τελετής ακολουθεί περιφορά της εικόνας της Βάπτισης του Χριστού στους κεντρικούς δρόμους του Ασβεστοχωρίου (ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών) και προσκύνησή της στο προαύλιο της εκκλησίας, από τους πιστούς που συμμετέχουν σ’ αυτήν.

                                                                                                             Νίκος Γιώτης