ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ, ΝΙΚΟΥ ΓΙΩΤΗ, ΜΕ ΤΙΤΛΟ: “ΤΟ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ – Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ’40 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ”
Για τους πρώτους κατοίκους, από πού ήρθαν και δημιούργησαν τον πρώτο οικισμό, δεν υπάρχουν γραπτές πηγές που να μας πληροφορούν για την προέλευσή τους και τα όποια διαθέσιμα στοιχεία προέρχονται από την προφορική παράδοση.
Από έρευνες που έγιναν, προκύπτει ότι στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το Ασβεστοχώρι, πριν το 1600 που πρωτοκατοικήθηκε, υπήρχε μια δασώδης έκταση με πολύ πλούσια βλάστηση, που κάλυπτε τους γύρω λόφους και ήταν τελείως ακατοίκητη. Υπήρχαν μόνο υδραγωγεία από τα οποία υδρεύονταν η Θεσσαλονίκη.
Από αυτήν την περιοχή περνούσε η Εγνατία Οδός, η οποία ξεκινούσε από το Δυρράχιο, κατέβαινε προς το Μοναστήρι, την Έδεσσα και την Πέλλα, όπου υπήρχε διακλάδωση, κι ένα τμήμα της έφτανε στη Θεσσαλονίκη.
Το τμήμα αυτό, επεκτεινόταν από τη Βορειοανατολική Πύλη του Επταπυργίου και μέσα από το Καρά – Τεπέ (τοποθεσία στο Σέιχ Σου) περνούσε από την περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το Ασβεστοχώρι, προχωρούσε ανατολικά και κατέβαινε στην πεδιάδα, όπου ενωνόταν με την κεντρική αρτηρία κοντά στα Λουτρά της Απολλωνίας.
Από το δρόμο αυτό, περνούσε και μεταφερόταν το Κεντρικό Ταχυδρομείο από το Δυρράχιο προς τη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη και αντίστροφα.
Την εποχή εκείνη στη γύρω περιοχή της Θεσσαλονίκης πολλοί κακοποιοί λεηλατούσαν την ύπαιθρο ανενόχλητοι. Γι αυτό ο Σουλτάνος εξέδωσε διάταγμα να «εκκαθαριστεί» από τους κακοποιούς και να κατοικηθεί η περιοχή αυτή.
Μετά τον «καθαρισμό» της που κράτησε επί μακρό χρονικό διάστημα, ιδρύθηκε αρχικά ένα φυλάκιο, μια Κούλα όπως λεγόταν, στο σημείο όπου τώρα βρίσκεται το Πάρκο του Ασβεστοχωρίου και ονομαζόταν «Κούλα του Καπετάνιου». Με την πάροδο του χρόνου, δημιουργήθηκαν σε διάφορα σημεία της περιοχής άλλα τέσσερα όμοια φυλάκια. Σ’ αυτά εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι κυβερνητικοί Φύλακες για την προστασία των υδραγωγείων και του Ταχυδρομείου που κατά τη μεταφορά του περνούσε από εκεί. Στη θέση αυτή βρίσκεται σήμερα το Ασβεστοχώρι. Όλοι τους ήταν Έλληνες και γλώσσα επικοινωνίας τους είχαν την ελληνική.
Ονομασία
Στην Πατριδογραφία του Μιχαήλ Παπαδόπουλου, με τίτλο: «Ασβεστοχώριον ή Πατριδογραφία» που γράφτηκε το έτος 1879 για τους μαθητές της Γ΄ και Δ΄ του Δημοτικού Σχολείου, αναφέρεται ότι το Ασβεστοχώρι αριθμούσε εκείνη την εποχή βίο τριακοσίων χρόνων περίπου και ονομαζόταν αρχικά Νεοχώριον.
Ο οικισμός, λοιπόν, του Νεοχωρίου κτίστηκε το διάστημα μεταξύ 1580 – 1600 και οι πρώτοι κάτοικοί του ήταν, όπως προαναφέραμε, κυβερνητικοί Φύλακες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρουσιάζει και η άποψη, που διατύπωσε το 1981, η ερευνήτρια του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (ΙΜΧΑ), Γεωργία Ιωαννίδου – Μπιτσιάδου, η οποία αναφέρει τα εξής: «Από νεώτερα στοιχεία που έχουμε είναι πολύ πιθανό, ότι το Νεοχώρι, αρχική ονομασία του Ασβεστοχωρίου, υπήρχε από τους βυζαντινούς χρόνους, παρ’ όλο που οι παλαιότεροι ερευνητές, που ασχολήθηκαν με την ιστορική εξέταση του Ασβεστοχωρίου, δεν πιστεύουν ότι προϋπήρχε η κωμόπολη πριν από τον 16ο αιώνα».
Με την πάροδο του χρόνου, πάντως, οι νέοι κάτοικοί του, πέρα από τους Φύλακες, άρχισαν να δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ασβέστου καθώς είχαν στη διάθεσή τους άφθονα τα κατάλληλα μέσα, δηλαδή την καύσιμη ύλη (ξύλα) και το πέτρωμα του ασβεστόλιθου.
Δεν γνωρίζουμε πώς έμαθαν την παραγωγή της ασβέστου οι κάτοικοι του Νεοχωρίου, αλλά οι Τούρκοι ένεκα της εργασίας αυτής μετονόμασαν το Νεοχώρι σε Κιρέτς-Κιόι, δηλαδή Ασβεστοχώρι, ονομασία που δόθηκε μέσα στην πρώτη εκατονταετία από την ίδρυση του χωριού, όπως φαίνεται σε δύο αναφορές του Ιωάννη Βασδραβέλλη που υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας. Στην πρώτη γίνεται αναφορά στο Ασβεστοχώρι κατά το έτος 1696, και στη δεύτερη το 1780.
Από τις δύο παραπάνω χρονολογίες αποδεικνύεται ότι η ασβεστοπαραγωγή στο Νεοχώρι άρχισε πολύ νωρίς και όσον αφορά τη χρονολογία ίδρυσης του χωριού, η πρώτη χρονολογική αναφορά του Ιωάννη Βασδραβέλλη προσεγγίζει πολύ τα γραφόμενα του Μιχαήλ Παπαδόπουλου στην Πατριδογραφία του για ίδρυση του Νεοχωρίου γύρω στο 1580 – 1600.
Πάρα πολλοί ασβεστοποιοί από το 1831 άρχισαν να μεταναστεύουν για να εξασκήσουν το επάγγελμά τους, σε διάφορες περιοχές τής ελεύθερης και τής υπόδουλης τότε Ελλάδας, αλλά και του εξωτερικού, κυρίως βαλκανικές, όπου κατασκεύασαν ασβεστοποιίες και εργάζονταν σ΄ αυτές από το Φεβρουάριο ως το Νοέμβριο, οπότε επέστρεφαν στις οικογένειές τους για να ξεχειμωνιάσουν.
Αξίζει να σημειωθεί πως αρκετές δεκαετίες πριν γίνει το 1918 κοινότητα το Ασβεστοχώρι, οι κάτοικοί του είχαν θεσπίσει το σύστημα της Δημογεροντίας, τα μέλη της οποίας εκλέγονταν από το λαό κάθε τετραετία, θεωρούνταν δε το δημοκρατικότερο της εποχής και προπομπός της κοινότητας.
Η εθνική δράση των Ασβεστοχωριτών
Το Ασβεστοχώρι βρίσκονταν πάντοτε στις εθνικές επάλξεις, σε όλους τους αγώνες από την ελληνική επανάσταση του ‘21 και εντεύθεν.
Πολλοί Ασβεστοχωρίτες αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση όχι μόνον της Μακεδονίας, αλλά και περιοχών της Νότιας Ελλάδας.
Πάντοτε το Ασβεστοχώρι, περιέθαλπε και προστάτευε όσους κατέφευγαν σ’ αυτό ζητώντας άσυλο, καταδιωκόμενοι από τους Τούρκους. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως το 1882 διέσωσε συναγωνιστές τού Εμμανουήλ Παπά, τους οποίους καταδίωξε μετά την καταστροφή της Νάουσας, ο Αβδούλ – Αμπούτ Πασάς. Τότε το χωριό διέτρεξε άμεσο κίνδυνο, από τον Τούρκο Πασά – στρατηγό, ο οποίος το πολιόρκησε με τα στρατεύματά του και απαιτούσε να του παραδώσουν τους αγωνιστές αμέσως. Χάρη στην παρέμβαση όμως ισχυρών παραγόντων του Ασβεστοχωρίου που ζούσαν σ’ αυτό αλλά και σε άλλες περιοχές, έλυσε την πολιορκία αναίμακτα.
Από το έτος 1900, άρχισε εντατική εθνική δράση, της οποίας αναζωπύρωση εκδηλώθηκε αργότερα, τόσο κατά τον Εθνικό Μακεδονικό Αγώνα, όσο και στους Βαλκανικούς και τους δύο παγκοσμίους πολέμους. Κατά τον Εθνικό Μακεδονικό Αγώνα που άρχισε το 1900, το Ασβεστοχώρι υπήρξε, μετά τη Θεσσαλονίκη, το κέντρο τής όλης ανταρτικής κίνησης.
Εκεί πραγματοποιούσαν συσκέψεις οι αρχηγοί των ανταρτικών σωμάτων, τα οποία δρούσαν στα περίχωρα, υπό την καθοδήγηση τού τότε Προξένου της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη, Λάμπρου Κορομηλά.
Το Ασβεστοχώρι, είχε και τα δικά του αντάρτικα σώματα που αποτελούνταν μόνο από Ασβεστοχωρίτες και δραστηριοποιούνταν κυρίως γύρω από τη γειτονική λίμνη του Αγίου Βασιλείου (Κορώνεια). Το πρώτο υπό τον Αντώνη Μαλαμάτα ή Κατσαντώνη, δρούσε από τον Οκτώβριο του 1904, και το δεύτερο που δημιουργήθηκε δυο μήνες αργότερα υπό τον Χρήστο Πελτέκη.
Στο Ασβεστοχώρι, συγκεντρώνονταν μεταφερόμενα νύχτα από τη Θεσσαλονίκη, από Ασβεστοχωρίτες με τα μουλάρια τους, τα όπλα και άλλα πολεμοφόδια που επρόκειτο να διανεμηθούν στις διάφορες γειτονικές κοινότητες για τον αγώνα των εκεί πατριωτών κατά των Βουλγάρων. Ακόμη στο Ασβεστοχώρι, έβρισκαν άσυλο και ασφαλές καταφύγιο και προστασία, πολλοί Έλληνες αντάρτες.
Και στους μετέπειτα όμως πολέμους, τόσο τους Βαλκανικούς, όσο και τους δύο Παγκοσμίους, το Ασβεστοχώρι αγωνίστηκε, με τη συμμετοχή πολλών ανδρών του, αρκετοί από τους οποίους μάλιστα, επέστρεψαν στη Μακεδονία από διάφορες περιοχές της γης, όπου είχαν εγκατασταθεί (Αίγυπτο, Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Αμερική). Τα πρώτα χρόνια προσέρχονταν ως εθελοντές αντάρτες και στη συνέχεια μετείχαν ως τακτικοί στρατιώτες στον απελευθερωτικό αγώνα και ευτύχησαν να δουν ελεύθερο το Ασβεστοχώρι.
Την 27η Οκτωβρίου 1912, για πρώτη φορά από την ίδρυσή του εισήλθε στο Ασβεστοχώρι Ελληνικός Στρατός. Επρόκειτο για ευζωνικό τάγμα, υπό τη διοίκηση του ταγματάρχη, Γεωργίου Κολοκοτρώνη, που παρέλασε στον κεντρικό δρόμο τού χωριού. Σ’ αυτό συμμετείχε και ο αποκαλούμενος και «Μαύρος Καβαλάρης», Ιωάννης Βελισσάριος.
Το Ασβεστοχώρι κατά την περίοδο εκείνη και στους πολέμους που ακολούθησαν μέχρι την μικρασιατική εκστρατεία, «πρόσφερε» στο βωμό της πατρίδας 39 ηρωικά παιδιά του που θυσιάστηκαν υπέρ της ελευθερίας της τα ονόματα των οποίων, μαζί με αυτά που θυσιάστηκαν στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι γραμμένα με «χρυσά» γράμματα στο Ηρώο του, σε ένδειξη τιμής και παντοτινής ευγνωμοσύνης.
Το 1913, σύμφωνα με την πρώτη απογραφή του Ελληνικού κράτους, στο Ασβεστοχώρι κατοικούσαν 4.800 κάτοικοι, εκ των οποίων 2.450 ήταν άνδρες και 2.350 γυναίκες. Την περίοδο εκείνη ήταν το μεγαλύτερο χωριό του νομού, πολυπληθέστερο και από τις περισσότερες τότε κοινότητες του πολεοδομικούς συγκροτήματος Θεσσαλονίκης.
Μεγάλη ήταν η συμβολή αλλά και η θυσία των Ασβεστοχωριτών στο Έπος του ’40 και στην Εθνική Αντίσταση, τα οποία αναφέρονται στο βιβλίο με τίτλο: “Το Ασβεστοχώρι στην κατοχή”.
*Όσοι διαθέτουν φωτογραφικό υλικό ή οποιαδήποτε άλλα στοιχεία, που αφορούν το Ασβεστοχώρι και μπορούν να αξιοποιηθούν στο υπό έκδοση Λεύκωμα, μπορούν να επικοινωνούν με τον συγγραφέα του, Νίκο Γιώτη, στο τηλέφωνο 6977.032571.