Αναβιώνει τα Θεοφάνεια στο Ασβεστοχώρι, το μοναδικό στην Ελλάδα, πατροπαράδοτο έθιμο των Φώτων με τα πορτοκάλια
Η ιδιαιτερότητά του έγκειται κυρίως στο στολισμό ενός τραπεζιού, που τοποθετείται στο κέντρο του ιερού ναού Αγίου Γεωργίου, από την παραμονή των Θεοφανείων με μεγάλα κλαδιά κυπαρισσιού και πορτοκάλια, με τα οποία σχηματίζεται ένας σταυρός.
Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας το πλαισιώνουν παιδιά με αναμμένα μεγάλα κεριά, στα οποία είναι περασμένα δυο πορτοκάλια, κι ένα μήλο και ανάμεσά τους αποξηραμένα σύκα, δεμένα με μια κόκκινη κλωστή. Πάνω στα μήλα και στα πορτοκάλια υπάρχει ξάφι. Στην κόκκινη κλωστή δένονται δεκάρες, ενώ παλιότερα δένονταν φλουριά.
Τα στολισμένα αυτά κεριά τα ετοιμάζουν και τα προσφέρουν στα βαφτιστήρια τους οι νονές και οι νονοί την παραμονή ή την προπαραμονή των Φώτων. Σε περίπτωση που οι νονοί δεν είναι από το Ασβεστοχώρι, τα ετοιμάζουν οι γονείς ή άλλοι συγγενείς των παιδιών προκειμένου να διατηρηθεί το έθιμο.
Το ευχάριστο είναι, ότι τα τελευταία χρόνια τα μέλη της Ενοριακής Νεανικής Εστίας του Αγίου Γεωργίου ετοιμάζουν και πουλούν στολισμένα κεριά για τα παιδιά που δεν κατάγονται ούτε αυτά ούτε οι νονοί τους από το Ασβεστοχώρι κι αυτό κατά την άποψή μας είναι σημαντικό για τη διατήρηση του εθίμου. Γιατί η διατήρηση των παραδόσεων θεωρείται, ίσως, απαραίτητη στη δύσκολη αυτή περίοδο, της παγκοσμιοποίησης και της ισοπέδωσης των αξιών, που ζούμε.
Παλιότερα, εκτός από τα παιδιά και η κάθε αρραβωνιασμένη κοπέλα κρατούσε λαμπάδα, χωρίς φρούτα, στολισμένη με κόκκινη κορδέλα και φλουρί που της έστελνε την παραμονή η πεθερά. Όταν παντρεύονταν, τον πρώτο χρόνο, ανάλογο κερί της έστελνε η κουμπάρα της.
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας προσφέρεται στο εκκλησίασμα ένα πορτοκάλι με ένα μικρό κλαδάκι κυπαρισσιού μπηγμένο στο πάνω μέρος του, το οποίο οι πιστοί τοποθετούν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους.
Τα πορτοκάλια για το στολισμό της εκκλησίας και αυτά που προσφέρονται είναι δωρεές κάποιων πιστών. Αυτά που προσφέρονται στο τέλος, συμβολίζουν την μπομπονιέρα για τη βάπτιση του Χριστού.
Προέρχεται από τους Αγίους Τόπους
Σύμφωνα με την παράδοση το έθιμο αυτό το έφεραν πριν από δύο περίπου αιώνες ξενιτεμένοι ασβεστοποιοί από τους Αγίους Τόπους, όπου είχαν μεταβεί για δουλειά (κατασκευή και λειτουργία ασβεστοκάμινων).
Παλιότερα, μέχρι το 1968, η τελετή του αγιασμού των υδάτων στο Ασβεστοχώρι, γίνονταν στην πλατεία “Μπαχτσέ”, η οποία ήταν η μεγαλύτερη του χωριού (εκεί όπου βρίσκονται σήμερα οι πολυκατοικίες). Από την εκκλησία μετέβαιναν οι πιστοί με εικόνες και εξαπτέρυγα στη συγκεκριμένη πλατεία, όπου είχε στηθεί ένα ξύλινο βαρέλι και σ΄ αυτό γίνονταν ο αγιασμός των υδάτων. Το βαρέλι το γέμιζαν οι ανύπαντρες κοπέλες για να έχουν, όπως έλεγαν, “καλό τυχερό”. Τη νύχτα της παραμονής γίνονταν ένα πραγματικό πανηγύρι, το οποίο οι νέοι και οι νέες περίμεναν όλο το χρόνο και διασκέδαζαν ποικιλοτρόπως. Την ώρα που οι κοπέλες γέμιζαν από τις γειτονικές δημόσιες βρύσες το βαρέλι νερό με γκιούμια, οι νέοι… έκλεβαν πουρνάρια από τις αυλές γειτονικών σπιτιών και άναβαν φωτιές γύρω από τις οποίες, όλοι και όλες μαζί, χόρευαν και τραγουδούσαν. Πολλές φορές κάποιοι νεαροί στο πλαίσιο της διασκέδασης, άδειαζαν το βαρέλι οπότε τα κορίτσια αναγκάζονταν να το ξαναγεμίσουν, χωρίς όμως να δυσανασχετούν γιατί η ατμόσφαιρα ήταν γιορτινή.
Από τo 1969, η τελετή του αγιασμού των υδάτων γινόταν στην πλατεία έξω από την εκκλησία, μπροστά στο καμπαναριό (φωτογραφία), ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται στον προαύλιο χώρο της.
Μετά το τέλος της τελετής ακολουθεί περιφορά της εικόνας της Βάπτισης του Χριστού στους κεντρικούς δρόμους του Ασβεστοχωρίου (ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών) και προσκύνησή της στο προαύλιο της εκκλησίας, από τους πιστούς που συμμετέχουν σ’ αυτήν.
Νίκος Γιώτης