Το πέτρινο γεφύρι, βυζαντινό σύμφωνα με ειδικούς, από το οποίο περνούσαν τον Ξηροπόταμο όσοι Ασβεστοχωρίτες πηγαινοέρχονταν στη Θεσσαλονίκη πεζοί ή με τα υποζύγιά τους μέχρι τη δεκαετία του ’50. Σήμερα περνούν από αυτό μόνον περιπατητές
Ελάχιστοι ίσως κάτοικοι του Ασβεστοχωρίου και της ευρύτερης περιοχής γνωρίζουν την ονομασία του. Οι περισσότεροι τον αναφέρουν ως «το ρέμα ή η κοιλάδα του Ασβεστοχωρίου», παρότι όλοι οι χάρτες της περιοχής το αναφέρουν ως Ξηροπόταμο. Πρόκειται για το ποτάμι, κατά άλλους χείμαρρο, που πηγάζει από την Εξοχή, και διασχίζοντας το Ασβεστοχώρι, περνάει από το Ρετζίκι (Πεύκα), την Πολίχνη και άλλες περιοχές του Πολεοδομικού συγκροτήματος καταλήγει στη θάλασσα κοντά στο Δενδροπόταμο.
Η σημασία του για την περιοχή είναι μεγάλη επειδή αποτελεί ένα ενεργό οικοσύστημα που δυστυχώς μέχρι τώρα δεν έτυχε από την Πολιτεία, της προστασίας που του αξίζει, παρότι έχει χαρακτηριστεί “Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους”.
Στο παρελθόν κάτοικοι των περιοχών από τις οποίες διέρχεται υποστήριζαν πως ανεπεξέργαστα λύματα μέσω παράνομων αγωγών αποχέτευσης κατέληγαν σ’ αυτόν ρυπαίνοντας τον υδάτινο όγκο του και προκαλώντας επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης και συχνά έντονη δυσοσμία, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες .
Εκτός από τα λύματα, κατά διαστήματα ασυνείδητοι έριχναν μπάζα και σκουπίδια σ’ αυτόν, ρυπαίνοντάς τον ακόμη περισσότερο.
Παλιότερα χάρη στη ροή των νερών του Ξηροπόταμου λειτουργούσαν νερόμυλοι στους οποίους οι Ασβεστοχωρίτες μετέτρεπαν τα δημητριακά τους σε αλεύρι. Οι μεγαλύτεροι ήταν στην Αγία Κυριακή και στη στροφή Φιλύρου.
Από τα έργα που έγιναν και σκεπάστηκε το ρέμα στην περιοχή του πάρκου Ασβεστοχωρίου. Στο βάθος διακρίνεται το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου που σώζεται μέχρι σήμερα
Από την κατασκευή των έργων στην περιοχή “Γκιούρα”, στη συμβολή των οδών Δημοκρατίας και Σκουφά. Δεξιά το σπίτι του Βασ. Παπακυριακού
Μέχρι το 1970 διέρχονταν μέσα από το Ασβεστοχώρι. Τη χρονιά εκείνη, όμως, σκεπάστηκε και τα νερά του πλέον περνούν υπογείως μέσα από θόλο που έχει δημιουργηθεί, από την περιοχή «Γκόρνα» έως την πίσω πλευρά του ΙΚΑ. Το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται κάτω από την οδό Δημοκρατίας, δηλαδή τον κεντρικό δρόμο που ανεβαίνει προς την Εξοχή. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι περνούσε στην περιοχή του πάρκου ακριβώς από το σημείο όπου έχει κτιστεί το πρώην Δημαρχείο!
Η κοιλάδα του Ξηροποτάμου έχει και ιστορική σημασία για το Ασβεστοχώρι αφού στις 26 Ιουλίου 1944, εκτελέστηκαν σ’ αυτήν από τις δυνάμεις κατοχής 16 πατριώτες. Στιγμιότυπο από επιμνημόσυνη δέηση
Λίγο πιο κάτω από την παλιά πύλη του Σανατορίου (σήμερα «Νοσοκομείο Παπανικολάου») μέσα στην κοιλάδα του Ξηροποτάμου, στις 26 Ιουλίου 1944, οι ταγματασφαλίτες (Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών), εκτέλεσαν 15 αντιστασιακούς από το Ασβεστοχώρι και υπαλλήλους του Σανατορίου. Συνεπώς ο Ξηροπόταμος είναι άρρηκτα δεμένος και με την ιστορία του Ασβεστοχωρίου.
Για την αξιοποίηση της πανέμορφης κοιλάδας του Ξηροποτάμου, της κοιλάδας του Ασβεστοχωρίου, υπήρξαν κατά καιρούς προτάσεις ευαισθητοποιημένων πολιτών, χωρίς όμως αυτές να ληφθούν υπόψη από τους εκάστοτε τοπικούς μας… άρχοντες. Όπως του συνταξιούχου πλέον φαρμακοποιού του Ασβεστοχωρίου, Δημήτρη Παπαδόπουλου, η άποψη – πρόταση του οποίου φιλοξενήθηκε στο τεύχος της εφημερίδας «Ασβεστοχώρι» του Φεβρουαρίου του 1989, που εξέδιδε ο γράφων, την οποία χαρακτήριζε «κοιλάδα των αηδονιών» έγραφε τα εξής:
«Ένα παραδεισένιο κομμάτι δίπλα μας και όμως πόσοι από μας το γνωρίζουν και πόσο το χαίρονται;
Στο περιοδικό «Τεχνική Ενημέρωση» (τεύχος 45-46 1987) του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος διαβάζουμε ότι πριν από χρόνια, η κοιλάδα (Ρετζίκι – Ασβεστοχώρι – Εξοχή) κηρύχτηκε «Τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλους».
Από τότε τι βλέπουμε; Παράνομα εγκληματικά μπαλώματα, για τη δημιουργία οικοπέδων αξίας αρκετών εκατομμυρίων, βέβαια και σκουπίδια, πολλά σκουπίδια, που εκτός από το απαράδεκτο θέαμα που προσφέρουν στον περαστικό, αποτελούν και μια μόνιμη εστία μόλυνσης για τους κατοίκους της περιοχής.
Και δίκαια αναρωτιέται κανείς: καλά, δεν υπάρχει, κάποιος υπεύθυνος για την τήρηση των αποφάσεων της πολιτείας;
Εμείς θα ρωτήσουμε πρώτα τους κ. προέδρους της περιοχής, μήπως μπορούν να μας πληροφορήσουν σχετικά, και στη συνέχεια, θα τους παρακαλέσουμε να ξεκινήσουν με τον καινούριο χρόνο, μια συντονισμένη προσπάθεια για τη διάσωση και αξιοποίηση της κοιλάδας.
Και να πως φανταζόμαστε αυτή την αξιοποίηση: ένας πεζόδρομος μέσα στη ρεματιά από Ρετζίκι ως Εξοχή, που θα προσφέρει στον επισκέπτη έναν ονειρεμένο περίπατο, όπου τα πλατάνια και η φυσική βλάστηση θα συμπληρώνονται με τριανταφυλλιές και πικροδάφνες, λυγαριές και μυρτιές, πυράκανθους, κλαίουσες και ό,τι άλλο θα μπορούσαν να συστήσουν οι ειδικοί.
Ακόμα, αναψυκτήρια σε κατάλληλα διαμορφωμένες θέσεις, παιδικές χαρές, χώρος για καλλιτεχνικές και μουσικές εκδηλώσεις, χώροι για αθλοπαιδιές και άλλα, θα κάνουν την κοιλάδα να είναι ουσιαστικά «ιδιαίτερου φυσικού κάλους». Ευελπιστούμε, ο χώρος αυτός με τη ζωντανή σημερινή φυσική του ομορφιά, να γίνει ένας νέος ισχυρός πόλος έλξης τουριστών στην περιοχή μας και γενικότερα στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης, συμπληρώνοντας τους άλλους δύο πόλους της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης και της Αρχαίας (Μουσεία, Βεργίνα κτλ). Χιλιάδες τουρίστες απ’ όλο τον κόσμο φτάνουν στη Ρόδο για να επισκεφθούν την αρχαία Λίνδο και τον Πύργο των Ιπποτών. Πόσοι όμως, θα φύγουν χωρίς να έχουν κάνει έναν περίπατο στην «κοιλάδα με τις πεταλούδες»;
Στην Κρήτη ο ξένος, αφού θαυμάσει τα ανάκτορα της Κνωσού και της Φαιστού δε θα παραλείψει να πεταχτεί και ως το «Φαράγγι της Σαμαριάς».
Επειδή όμως ένα τέτοιο έργο δεν είναι στα μέτρα μιας ή δυο Κοινοτήτων, θα απευθύνουμε και στον κ. δήμαρχο της Θεσσαλονίκης με την ελπίδα να δει τη διάσωση και αξιοποίηση της κοιλάδας μας, με το ίδιο κέφι δημιουργίας που βλέπει τα έργα του δήμου του. Ακόμα θα παρακαλέσουμε τον κ. νομάρχη, να υποστηρίξει το όλο έργο από την πλευρά της διάσωσης και διατήρησης, ενώ για την αξιοποίηση θα παρακαλέσουμε τον κ. υπουργό Μακεδονίας – Θράκης, που το ενδιαφέρον και η αγάπη του για την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης είναι σε όλους γνωστά, να αναλάβει με το κύρος του την υποστήριξη των έργων διαμόρφωσης της κοιλάδας στην Ε.Ο.Κ. (Μεσογειακά προγράμματα κτλ)
Προσωπικά πιστεύω, ότι, αν μάθουν οι οικολόγοι της Ε.Ο.Κ. ότι σε απόσταση δύο βημάτων από μία μεγαλούπολη, υπάρχει ακόμα σήμερα, μια τέτοια φυσική κοιλάδα, που μπορεί να τους καλέσει ένα καλοκαιριάτικο βράδυ σε συναυλία αηδονιών, το όραμά μας της «Κοιλάδας των αηδονιών και των τριανταφυλλιών» θα γίνει πραγματικότητα.
Δε μένει λοιπόν σε μας παρά να ευχηθούμε, το 1989 να είναι η χρόνια που θ΄ αρχίσει η αξιοποίηση της περιοχής μας για μια αληθινά καλύτερη ποιότητα ζωής».
Όπως όλοι διαπιστώνουμε οι ευχές του κ. Παπαδόπουλου να αρχίσει τη χρονιά εκείνη η αξιοποίηση της κοιλάδας δεν ευοδώθηκαν, ούτε τότε ούτε κατά τα επόμενα 23 χρόνια που πέρασαν. Ουδείς από τους κοινοτάρχες ή δημάρχους που εκλέχτηκαν από τότε (Χριστοδούλου, Γεράνης, Καϊτεζίδης) έδειξε ενδιαφέρον να κάνει όχι όλα αυτά που πρότεινε ο κ. Παπαδόπουλος, αλλά οτιδήποτε ώστε να δείξει την ευαισθησία του για αυτόν τον «Τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλους» που ομορφαίνει την περιοχή μας.
Ελπίζουμε στο μέλλον να υπάρξει η ανάλογη ευαισθησία και ο απαιτούμενος σεβασμός από όλους: κατοίκους, δημοτικές αρχές και φορείς της περιοχής προς την κοιλάδα του Ξηροποτάμου ή “κοιλάδα των αηδονιών”, προστατεύοντάς την από κάθε είδους ρύπανση, γιατί μόνο οφέλη έχουν και θα έχουν όλοι από αυτην, έστω και αν παραμένει αναξιοποίητη…
Νίκος Γιώτης